به گزارش خبرنگار علم و فناوری آنا، در حالی که انسان از بعد از انقلاب صنعتی اقدامات تخریبی بر روی اقیانوس‌ها به عنوان همسایه نجیب زمینیان انجام داده، از سوی سازمان ملل در تقویم‌ها روزی را به نام این پهنه‌های آبی نامگذاری کردند تا به ما یادآوری کند که اقیانوس‌ها میراث نسل‌ها است و باید برای زنده ماندن آن‌ها تلاش کنیم.
سه‌چهارم پوشش سطح زمین و ٩٧ درصد آب موجود در سیاره زمین، متعلق به اقیانوس‌هاست و صد‌ها کیلومتر فراسوی خطوط ساحلی همچنان تحت تأثیر اثرات اقیانوسی قرار دارند. جو و اقیانوس در برهم‌کنش با یکدیگر، جرم، تکانه، گرما، انرژی و رطوبت را با هم تبادل می‌کنند.همچنین اقیانوس‌ها ۵۰ درصد اکسیژن این سیاره خاکی را تولید می‌کنند.
اما اکنون حال این همسایه نجیب ساحل نشینان خوب نیست، چون مطابق برخی آمار‌ها ۹۰ درصد از جمعیت ماهیان بزرگ اقیانوس‌ها از بین رفته و ۵۰ درصد از صخره‌های مرجانی دریاها تخریب شده که این امر حاکی از آن است که بشر بیشتر از مقدار قابل جبران، از اقیانوس‌ها برداشت کرده است.
بشر با تمام قوا بر تخریب این پهنه‌های آبی قصد کرده و تصویری که ما از آن‌ها ایجاد کردیم این است که ۸۰ درصد آلودگی ایجاد شده در اقیانوس‌ها توسط انسان صورت گرفته است؛ هرساله ۸ میلیون تن پلاستیک در اقیانوس‌ها توسط افراد، گردشگران و ماهی‌گیران رها می‌شود.
آلودگی با پلاستیک موجب آسیب به یک میلیون پرنده دریایی و ۱۰۰ هزار پستاندار دریایی می‌شود، ماهی‌ها پلاستیک مصرف می‌کنند و ما نیز از ماهی‌ها بهره می بریم؛ بر اساس برآورد‌های جهانی سالانه پلاستیک‌ها، ۸ میلیارد دلار آسیب به اکوسیستم دریایی وارد می‌کنند.
مطالعات جدید نشان می‌دهد نرخ بی‌سابقه کاهش اکسیژن در اقیانوس‌ها به دلیل تغییر اقلیم، آلودگی آب‌ها، ورود فاضلاب به آن‌ها و فعالیت‌های کشاورزی، باعث گسترش سریع «مناطق مرده» در اقیانوس‌های جهان شده و موجب بروز تهدید زیستی برای زیست‌بوم‌ها و حیات دریایی شده است.
میزان کلی اکسیژن در اقیانوس‌ها تا حدود دو درصد افت کرده و تعداد «مناطق مرده» که به عارضه کم‌اکسیژنی دچار شده‌اند (یعنی میزان کاهش اکسیژن در آن‌ها به مرز خطرناکی رسیده) از ۴۵ نقطه در دهه ۶۰ میلادی، به دست کم ۷۰۰ منطقه در حال حاضر رسیده است.
بسیاری از جانداران دریایی بزرگ‌تر و فعال‌تر مانند کوسه، نیزه‌ماهی و ماهی تُن نمی‌توانند در این مناطق زندگی کنند و در دراز مدت در معرض خطر انقراض دسته جمعی قرار دارند، مگر آنکه روند کنونی برعکس شود.
ما و تغییر اقلیم و قهر اقیانوس‌ها!
دکتر علی مهدی نیا معاون پژوهشی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی در گفت وگویی با خبرگزاری علم و فناوری آنا، با اشاره به اثرات تغییر اقلیم بر سواحل ایران گفت: یکی از پدیده‌هایی که به شدت تحت تاثیر تغییر اقلیم بوده، افزایش دما است؛ چرا که افزایش دما موجب فقر اکسیژن در محیط‌های آبی خواهد شد.
وی یکی از اثرات افزایش دمای آب را بر حوزه شیلات دانست و افزود: افزایش دما موجب اسیدی شدن آب اقیانوس هند می‌شود که این امر بر زیست بوم سواحل ایران مانند مرجان‌ها و جنگل‌های مانگرو تاثیرگذار است.
مهدی‌نیا سفید شدگی مرجان‌ها را ناشی از اسیدی شدن محیط دریایی دانست و یادآور شد: همچنین کوچکترین تغییر در زیست دریاها بر سیستم تخمگذاری جانوران دریایی مانند لاک‌پشت‌ها می‌شود به همین دلیل است که بسیاری از این موجودات در معرض انقراض هستند.
معاون پژوهشی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی با تاکید بر اینکه هر گونه تغییر در محیط‌های دریایی منجر به بر هم زدن نظم محیط‌های دریایی می‌شود، اظهار کرد: در نهایت همه اثرات این تغییرات روی انسان است؛ نمونه آن چالش‌های حوزه شیلات است که یکی از دلایل آن می‌تواند اثرات دراز مدت تغییر اقلیم باشد.
وی در پاسخ به این سوال که آیا سواحل ایران از تغییرات اقیانوس هند، اثر پذیرفته است یا خیر، گفت: پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی پژوهشی را در زمینه پدیده فقر اکسیژن در دریای عمان منتشر کرده است. علاوه بر آن ما در خلیج فارس با پدیده سفیدشدگی مرجان‌ها مواجه هستیم و همه این‌ها ناشی از اثرات تغییر اقلیم در محیط آبی اقیانوس هند است.
مهدی‌نیا، تاکید کرد: هر چقدر تاسیسات صنعتی در سواحل عمان گسترش یابد می‌تواند منجر به آزاد شدن دی اکسید کربن در محیط آبی می‌شود که این امر، افزایش اسیدیته آب و تغییر در زیست بوم این حوضه آبی منجر خواهد شد.
حیات سالم نسل آینده در گرو بها دادن به اقیانوس ها
همه این واقعیات موجب شده است که از سال ۲۰۰۹ سازمان ملل متحد روز ۸ ژوئن برابر با ۱۸ خرداد ماه را روز «جهانی و اقیانوس‌ها» نامگذاری کند. هدف سازمان ملل از این نامگذاری حفاظت از این منابع گران بها و نجات دادن اقیانوس‌ها از تخریب و آلودگی بوده است.
علاوه بر آن با از سوی سازمان ملل از سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۳۰ «دهه جهانی علوم اقیانوس‌شناسی برای توسعه پایدار» نامگذاری شود تا طی یک دهه با افزایش سواد اقیانوسی در بین آحاد جامعه از طریق ارائه آموزش و فرهنگ سازی تاکید شود که اقیانوس‌ها میراثی است که باید برای ادامه حیات سالم نسل‌های آینده حفظ شود.